Αλβανία: Κληρονομιά – δηλητήριο από το πάλαι ποτέ χαλυβουργικό κέντρο της χώρας
Το γιγαντιαίο μεταλλευτικό συγκρότημα του Ελμπασάν, που κάποτε αποτελούσε το καμάρι του κομμουνιστικού καθεστώτος της Αλβανίας, είναι σήμερα ένας από τους πιο μολυσμένους χώρους στα Βαλκάνια, επιβαρυμένος με εκατοντάδες χιλιάδες τόνους αποβλήτων, μεγάλο μέρος των οποίων είναι επικίνδυνα. Χτισμένο τη δεκαετία του 1970 με κινεζική βοήθεια, το τεράστιο εργοτάξιο “Χάλυβας του Κόμματος” απασχολούσε κάποτε 10.000 εργαζόμενους σε 500 εργοστάσια κατά τη διάρκεια της δικτατορίας του Ενβέρ Χότζα. Τώρα μόνο το ένα δέκατο αυτού του αριθμού εργάζεται στα εργοστάσια που έχουν ιδιωτικοποιηθεί και επιβιώσει, ενώ από τα ερείπια των υπολοίπων αφαιρείται ό,τι μπορεί να πουληθεί. Παρά τους κινδύνους και τη δυσοσμία, ο καθένας μπορεί να εισέλθει στις τεράστιες εκτάσεις του εργοταξίου και πολλοί κερδίζουν τα προς το ζην ψάχνοντας στους σωρούς των επικίνδυνων αποβλήτων για μέταλλα προς μεταπώληση.
“Πρόκειται για μια περιοχή όπου 1,5 έως δύο εκατομμύρια τόνοι επικίνδυνων αποβλήτων έχουν αποθηκευτεί για πάνω από 35 χρόνια, μολύνοντας το νερό, τον αέρα και το έδαφος”, δήλωσε στο AFP ο Beqir Kila, Αλβανός περιβαλλοντικός ακτιβιστής και μηχανικός. Οι αναλύσεις που πραγματοποιήθηκαν από διάφορες ανεξάρτητες ομάδες εμπειρογνωμόνων έδειξαν επίπεδα μολύβδου, νικελίου και χρωμίου τουλάχιστον τρεις φορές υψηλότερα από τα ευρωπαϊκά όρια, λέει. Η περιβαλλοντική υπηρεσία της Αλβανίας ανέφερε σε έκθεσή της τον Ιανουάριο ότι το συγκρότημα, μόλις πέντε χιλιόμετρα από την πόλη Ελμπασάν, βρίσκεται στην κορυφή του καταλόγου των “περιοχών υψηλού κινδύνου με υψηλό δυναμικό ρύπανσης από απόβλητα βαρέων μετάλλων, όπως σιδηρονικέλιο και σιδηροχρώμιο, μια κληρονομιά που συνεχίζει να μολύνει τα νερά του ποταμού Σκούμπιν”. Ωστόσο, οι αρχές δεν προτείνουν λύσεις, προειδοποιούν οι περιβαλλοντολόγοι.
“Αποθηκευμένα στην ύπαιθρο, στο έλεος των ατμοσφαιρικών συνθηκών, τα απόβλητα αυτά υφίστανται αλλαγές και όλα τα επικίνδυνα και τοξικά στοιχεία που περιέχουν διαρρέουν στο έδαφος και το νερό”, προειδοποίησε ο Kila δείχνοντας τα χέρια του καλυμμένα με μαύρη σκόνη. Εδώ και χρόνια, η περιοχή στην εύφορη κεντρική κοιλάδα της Αλβανίας στοιχειώνεται από αναφορές για υψηλά ποσοστά καρκίνου και γενετικών ανωμαλιών. “Οι εκπομπές μολύβδου έχουν προκαλέσει εγκεφαλική ανεπάρκεια, ιδίως στα παιδιά, αλλά και γενετικά προβλήματα στα βοοειδή και τα πουλερικά”, δήλωσε ο Kila.
Καταστροφική ρύπανση
Οι χαλυβουργίες επιμένουν εδώ και καιρό ότι τηρούν τους κανόνες, αλλά ούτε οι ίδιες ούτε η αλβανική κυβέρνηση απάντησαν στα αιτήματα του AFP για σχόλια. “Θεωρούμε ότι η ρύπανση στη βιομηχανική ζώνη του πρώην χαλυβουργείου του Ελμπασάν είναι καταστροφική”, δήλωσε ο περιβαλλοντικός εμπειρογνώμονας Ahmet Mehmeti. Εκτός από τα προβλήματα από τα παλιά, κατεστραμμένα εργοστάσια, πολλά από τα οποία κινδυνεύουν με κατάρρευση, υπάρχει επίσης ρύπανση από τα νέα εργοστάσια, προειδοποίησε. Επίσημα στοιχεία για την ατμοσφαιρική ρύπανση γύρω από το Ελμπασάν δεν υπάρχουν και η αξιολόγηση της ποιότητας του αέρα γίνεται από τα ίδια τα εργοστάσια.
Το “κρυφτούλι με τις αρχές ταιριάζει απόλυτα στις εταιρείες”, δήλωσε ο Mehmeti, καθώς ενδιαφέρονται για τη μείωση του κόστους και όχι για τα επίπεδα ρύπανσης. Μια ομάδα του AFP είδε μια καμινάδα να βγάζει μαύρο καπνό στην περιοχή. Αλλά όταν έφτασε ένας εικονολήπτης με drone, ο καπνός σταμάτησε ξαφνικά. “Τα απόβλητα περιέχουν χρώμιο, νικέλιο, ψευδάργυρο… οι εκπομπές περνούν στο νερό, καταλήγουν στο κοντινό ποτάμι, το οποίο χρησιμοποιείται για την άρδευση του εδάφους και καταλήγει στα φρούτα και τα λαχανικά στο πιάτο μας”, δήλωσε ο Mehmeti. Η Αλβανία εξάγει επικίνδυνα και μη επικίνδυνα απόβλητα, τα οποία δεν αφήνει στο χώρο της, καθώς δεν μπορεί να τα επεξεργαστεί η ίδια.
Τον περασμένο Ιούλιο, συνολικά 102 εμπορευματοκιβώτια γεμάτα με απορρίμματα έφυγαν από την Αλβανία για την Ταϊλάνδη, όπου επρόκειτο να ανακυκλωθούν. Όμως, αφού ένας πληροφοριοδότης ανέφερε ότι τα απόβλητα ήταν ύποπτα ως τοξικά και δεν είχαν καταγραφεί ως τέτοια, τα γύρισαν πίσω και βρίσκονται στην Αλβανία από τον Νοέμβριο. “Η Αλβανία διαθέτει νόμο για την εξαγωγή επικίνδυνων και μη επικίνδυνων αποβλήτων, αλλά το πρόβλημα έγκειται στην έλλειψη ελέγχου των διαδικασιών και των εγγράφων”, δήλωσε ο περιβαλλοντικός ακτιβιστής Lavdosh Ferruni. Η εισαγγελία του λιμανιού του Δυρραχίου έχει ξεκινήσει έρευνα με την Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Καταπολέμησης της Απάτης (OLAF) για την υπόθεση.
Εν τω μεταξύ, τα ύποπτα τοξικά απόβλητα παραμένουν στην Αλβανία.